 |
| Waren "Die verrekte populisten" de laatste woorden van Lodewijk XVI? |
In de Volkskrant van vandaag (6-12-2016) trof ik de term ‘populisme’
weer regelmatig aan. De krant die ik iedere morgen lees en steeds meer ben gaan
beschouwen als sparringpartner, draagt zijn naam als ‘krant van het volk’ al
lang niet meer terecht. Het aantal journalisten dat het ‘volk’ lijkt te
begrijpen is op één hand te tellen. Het hoofdcommentaar van de krant op de
eerste pagina van ‘Opinie&Debat’ (pagina 21) draagt als titel ‘'Europopulisme’. Hier en ook elders in
de krant wordt de uitslag van de presidentsverkiezing in Oostenrijk gevierd als
een overwinning op het populisme, terwijl de uitslag van het referendum in Italië betreurd wordt als een overwinning van het populisme. Het populisme moet
vernietigd worden, dat is me wel duidelijk als ik de ‘krant van het volk’ uit
heb. De laatste zinnen in het hoofdcommentaar van de hand van Hans Wansink,
sluiten ieder misverstand uit: “Populisten
zijn beter in het agenderen van vraagstukken dan in het oplossen ervan. De
Oostenrijkers beseffen dat, de Italianen zijn nog niet zover”. Wansink zou wel eens op zijn analyse terug
moeten komen als bij de Oostenrijkse parlementsverkiezingen in 2017 de FPÖ de grootste partij wordt. Zullen
de Oostenrijkers dan net zo dom worden genoemd als de Italianen?
Wat is populisme
eigenlijk?
Als ijverig student voor wie de Volkskrant niet de maat der
dingen is, studeer ik al langere tijd op de vraag wat er nu eigenlijk bedoeld
wordt met die term. De uitslag van mijn onderzoek kan ik kort samenvatten.
Iedereen heeft het erover, maar niemand weet precies wat het betekent.
Zou Lodewijk XVI toen hij op 21 januari 1793 de
trappen naar de guillotine besteeg, gedacht hebben: ‘die verrekte populisten’? Waren de hagepredikers uit de zestiende
eeuw populisten? Zou Gorbatsjov dat gedacht hebben toen het volk hem dwong de
macht aan Jeltsin over te dragen? Zou de Democratische Partij van Amerika dat
gedacht hebben toe het volk voor Trump koos? Het woord ‘populisme’ was nog niet
ingeburgerd toen in 1966 D’66 werd opgericht en de democratie wilde vernieuwen.
De zittende partijen zullen het ongetwijfeld met afkeer hebben bezien. Die
voorbeelden brengen mij tot de overtuiging dat wanneer de gevestigde orde zich
bedreigd weet, dat onveranderlijk komt van het ‘hersenloze’ deel van de
bevolking dat vanuit de onderbuik spreekt en zich heeft laten betoveren door
een ‘rattenvanger van Hamelen’. Met iets meer afstand en nuchterheid, zou je
ook kunnen zeggen dat het volk voor verandering kiest als ze zich door de
gevestigde orde niet meer vertegenwoordigd voelt. ‘Populisme’ is de schamperende
aanduiding van het establishment als het volk zich roert. In het politieke
landschap is ‘populisme’ het woord waarmee het establishment zich tegen het
volk keert. Dat de ‘krant van het volk’ daarin mee gaat, zegt genoeg over haar
positie. In dienst van het establishment laat ze zich negatief uit over
populisme en jaagt haar lezers daarmee schrik aan. De Volkskrant doet dat
overigens niet als enig dagblad of medium. Het groeiend wantrouwen in de opiniërende
media, leidt daar niet tot bezinning. Ze zijn daar antirevolutionair en
beschermen zo de macht van de gevestigde orde.
Het
Oekraïne-referendum
De ‘Visegrad-landen’ zeiden eenstemmig ‘nee’ toen Europa ze
een quotum op te vangen vluchtelingen
toewees. “Big,
bad Visegrad”, schreef De Economist nog voor Brexit in haar reactie en
verwees naar de populistische trend in die landen. Dat was eigenlijk ook de
teneur na het Nederlandse Oekraïne-referendum. Sindsdien zit de Nederlandse
regering met een probleem. Haar trouw aan de Europese en Amerikaanse
geopolitiek verhindert haar om in Brussel het ‘nee’ over te brengen. Nee-zeggen
kunnen kennelijk alleen de Visegrad-landen, al kan niet-Europeaan Donald Trump
er ook wat van. Zo moeilijk is dat nu ook weer niet. Je zegt gewoon: “Sorry,
maar het is nee”. Vergaat dan de wereld? Absoluut niet. Dan heeft de gevestigde
orde er alleen een probleem bij en het aantal problemen stijgt gedurig zonder
dat het begrepen wordt. Het ligt niet aan het populisme, dat is een woord
waarmee de gevestigde orde de wensen uit het volk afweert.
De crises zal zich
verdiepen
Niet alleen in Europa, maar in het hele Westen is frictie
aan het ontstaan tussen de gevestigde orde en de bevolking. ‘Populisme’ is net
als ‘xenofobie’ een woord dat opduikt als de frictie zichtbaar wordt. Bij
frictie ontstaat polarisatie. Vanuit tegengestelde opvattingen zet men de
hakken in het zand en het is wachten op verkiezingen om uit te maken wie er
wint. De partij die de macht bezit uit zich in de meest negatieve
beschrijvingen van degenen die verandering willen. In Nederland is Alexander
Pechtold de hogepriester van de populismebestrijders. Het dedain over het deel
van de bevolking dat is ‘achtergebleven’ bij de moderne ontwikkelingen, springt
er bij hem vanaf. Dat bevordert en verdiept de polarisatie en het crisesgevoel.
Het is duidelijk waar de strijdpunten liggen. Krijgen we een Europese regering
of blijft Europa een samenwerkingsverband van nationale staten. Moet de
migratie (inclusief vluchtelingen) in tal en last blijven groeien of stellen we
er duidelijke grenzen aan. Is diversiteit een zegen of bedreiging als het om de
islam gaat. Zijn de geopolitieke overwegingen die het buitenlands beleid vorm
geven, in overeenstemming met wat een meerderheid van de bevolking daar over
denkt? Is de wereld te ingewikkeld geworden voor democratie zoals de gevestigde
orde lijkt te denken? Is politieke correctheid eigenlijk geen vorm van gaslighting. Et cetera.
Er is een revolutie gaande, maar de gevestigde orde denkt
nog steeds, zoals Lodewijk XVI aanvankelijk, dat het volk haar als redder nodig heeft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten