De vrijheid van meningsuiting is een wapen tegen een teveel aan macht

                                                                         

   

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de situatie van Ebru Umar die zowel Nederlands als Turks onderdaan is. Een dubbel paspoort heeft voordelen, maar er zitten ook risico’s aan vast. Heel wat Nederturken (is dat eigenlijk een nieuw woord?) beseffen dat ook zij op hun woorden moeten passen en zelfs al geregistreerd kunnen staan voor belediging van het Turkse staatshoofd. Bij een bezoek aan het land van oorsprong kan hen hetzelfde overkomen als Ebru Umar overkwam.

De ontwikkelingen in Turkije vormen een bedreiging voor de vele vrijzinnige en seculiere inwoners van Turkije en voor vrijzinnige Turken in Europa. En het gaat verder dan dat. Jan Böhmermann die een satirisch gedicht over Erdogan maakte, wordt, nadat Erdogan aangifte had gedaan, door de Duitse justitie vervolgd voor smaad. Is zo’n smaadgedicht schadelijk voor het aanzien van Erdogan? Mij lijkt van niet. De man roept alleen al smaad over zich af voor de wijze waarop hij in eigen land met de persvrijheid en vijanden van zijn regime omgaat.

Hoe de Tweede Kamer met de situatie van Ebru Umar omgaat, zou de vrijheid van meningsuiting en het belang daarvan als belangrijkste onderwerp moeten hebben. Die vrijheid is de enige manier waarop macht aan banden kan worden gelegd. Vandaag zal de Tweede Kamer ook debatteren over een verwant onderwerp. Op initiatief van onder meer het CDA en D’66 stemt de Tweede Kamer vandaag over een motie om maatregelen te kunnen treffen tegen organisaties en instellingen die (islamitische) haatpredikers een podium bieden. Ook hier is de vrijheid van meningsuiting aan de orde en met name de grenzen daarvan.

Het is nog wel iets ingewikkelder. Niet alleen de vrijheid van meningsuiting, maar ook de vrijheid van godsdienst spelen een rol bij het onderwerp ‘haatpredikers’. Elders heb ik al eens betoogd dat de vrijheid van godsdienst alleen toekomt aan religies die in woord en daad de godsdienstvrede onderschrijven. Een religie die dat niet doet zou in Nederland geen faciliterende steun moeten krijgen. Als we uitgaan van de rol van de vrijheid van meningsuiting bij de bestrijding van ongewenste macht, biedt dat een aanknopingspunt voor het weren van haatpredikers. Ze worden in eigen kring nauwelijks bestreden en wie buiten die kring zich actief weert tegen haatpredikers krijgt niet alleen islamisten tegen zich, maar ook politiek correct Nederland.

In de NRC van 17 mei zijn het twee hoogleraren die het opnemen voor de vrijheid van meningsuiting van haatpredikers. Jan Brouwer (RUG) en Jon Schilder (VU) maken zich in een opinie-artikel sterk voor de vrijheid van meningsuiting van dat soort lieden. Hun stelling is dat er alleen ingegrepen dient te worden als ze opvattingen verkondigen die strafbaar zijn. Een nogal zwak argument want de vrijheid van godsdienst biedt nog wel wat meer ruimte dan de vrijheid van meningsuiting. Daar komt bij dat haatpredikers bij hun optreden in Nederland zich rekenschap geven van wat hier wel en niet kan. Ze worden echter uitgenodigd vanwege hun reputatie. Buiten Nederland gaan ze een stuk verder wanneer het gaat om antisemitisme, homohaat en de afwijzing van Europese normen en waarden. Hun reputatie is onder moslims bekend via de schotel en YouTube. Bij het debat in de Tweede Kamer zou dan ook rekening moeten worden gehouden met wat haatpredikers buiten Nederland verkondigen. Haatpredikers doen niet aan bestrijding van ongewenste macht, ze zoeken macht voor opvattingen die volkomen strijdig zijn met onze normen en waarden. Ze keren zich bijvoorbeeld tegen de vrijheid van meningsuiting.

Homo's beschermen en de vrijheid van meningsuiting van haatimams beschermen gaat niet samen betoogden eerder opiniemakers in de NRC.