‘Racisme’, pleidooi voor taboe op het gebruik van dat woord

De aanval van een dertigtal Hagenezen op een ‘congres’ van KOZP wil maar geen status van ‘racistisch’ incident krijgen. Hoewel enkele partijen in de gemeenteraad van Den Haag er bij interim-burgemeester Remkes op aandrongen het als een ‘racistisch’ incident te veroordelen, weigerde hij dat. Ik geef geen oordeel alvorens alle feiten te kennen en het onderzoek loopt nog, was zijn verweer.

Anders liep het met de Excelsior-speler Ahmad Mendes Moreira die tijdens een wedstrijd tegen FC Den Bosch werd uitgemaakt voor alles wat lelijk is. ‘Racisme’ luidt het oordeel alom. Ook minister-president Rutte en bondscoach Koeman lieten zich in die zin horen. In de Volkskrant (19-11-2019) liet cultuursociologe Fiona Harmsen optekenen: “Vooroordelen zitten in ons systeem. Er is overal racisme”. Dat zullen ze bij KOZP met genoegen lezen. Het is ook hun boodschap en ze verwijten Rutte dat die zich niet veroordelend uitliet over het in hun ogen ‘racistisch’ incident in Den Haag.

Het vinden van een algemeen geldende definitie van wat ‘racisme eigenlijk betekent, is nog best moeilijk. Ik hou het op: dat leden van een bepaald ras zich inherent superieur achten aan leden van een ander ras en hen dienovereenkomstig behandelen.

Was het voetbalincident een ‘racistisch’ incident? Peter van Lenth twijfelt daar vanuit zijn vakgebied aan. Hij ziet er eerder onbeschoftheid in. Daar zou de hierboven geciteerde Fiona Harmsen grote moeite mee hebben. “Ontkenning is het ergst”, schrijft ze. Met die twee kanten van het probleem zitten we midden in de strijd over ‘racisme’. Het bestuur van FC Den Bosch werd op de knieën gedwongen nadat ze eerder een laconieke verklaring gaf.

‘Racisme’ is een giftig woord. Bij het gebruik van dat woord zijn de Holocaust, de Apartheid en de Ku Klux Klan niet ver weg. Pijnlijke momenten uit de geschiedenis van de mensheid die nog na smeulen. Van mij zult u niet horen dat het tribale superioriteitsgevoel ten opzichte van anderen helemaal niet meer bestaat. Ik wil wel beweren dat niet alles wat ‘racisme’ wordt genoemd dat ook werkelijk is. In de strikte zin van het woord komt het heel wat minder vaak voor dan het lijkt door de vele ongefundeerde beschuldigingen.

Eerder schreef ik al eens over het feit dat ‘racisme’ in feite een verouderd woord is. In dat blog verwees ik naar Nicholas Wade die op basis van genetisch onderzoek vaststelde dat er in de wereld drie groepen zijn die door vroegtijdige ontwikkeling in isolatie genetische kenmerken vertonen die aanleiding geven tot rassenonderscheid. Het Kaukasische ras, het Aziatische ras en het Sub-Sahara-ras laten genetisch sterke verschillen zien. Binnen die groepen kan men nog spreken van kleinere verschillen die tot het onderscheiden van ‘etniciteiten’ leidt. Wade  was zich welbewust van zijn spraakmakende bevindingen en schreef daarover: ‘Several of the intelectual barriers erected many years ago to combat racism now stand in the way of studying the recent evolutionary past. This include the assumption that there has been no recent human evolution and the assertion that races do not exist’. De kritiek op zijn bevindingen was niet mals. Maar Wade weerlegde die door er op te wijzen dat die overwegend politiek van aard was en niet wetenschappelijk.

‘Racisme’ is onderwerp geworden van een strijdtoneel dat tot grote verdeeldheid leidt. Het is niet verwonderlijk dat het steeds vaker te horen is in Europese landen die voor de grote migratiegolven nog homogeen van samenstelling waren. De beschuldiging van ‘racisme’ is voor veel migranten een wapen geworden om al dan niet vermeende ongelijke behandeling te bestrijden.

Volgens het door Wade gevonden onderscheid kunnen moslims geen beroep doen op ‘racisme’ omdat ze in feite tot dezelfde Kaukasische groep behoren als Westerlingen. Leden van de Aziatische groep beroepen zich zelden of nooit op ‘racisme’. Het is vooral de Sub-Saharagroep waaruit die beschuldiging klinkt. Voor zover die in Europese landen te horen is kan worden aangetoond dat dit veelal gebaseerd is op import van analyses van de verhoudingen binnen Amerika. Die hebben echter een totaal andere achtergrond en geschiedenis dan geldt voor de verhoudingen binnen Europa.

Zich superieur voelen en de anderen minderwaardig is groepsgedrag dat overal voorkomt. Links als groep acht zich superieur aan rechts en omgekeerd. We noemen dat geen racisme, maar probeer als raadslid van de PVV maar eens aan een baan te komen. Moslims achten zich superieur aan de minderwaardige ongelovigen, maar het wordt pas ‘racisme’ genoemd als het omgekeerd is. Onderscheid maken vanuit een bepaalde groepsidentiteit is een natuurlijk fenomeen, het komt overal voor, ook, of misschien juist in Afrika (denk bijvoorbeeld aan de Hutu’s en Tutsi’s). Het kan daar geen racisme genoemd worden, het is tribaal van aard.

Eerder dan ‘racistisch’, kan ook het verbale geweld van de FC Den Bosch supporters, tribaal worden genoemd. Het kan als ‘onbeschaafd’ (en onsportief) worden veroordeeld. Het is eerder pesten, provoceren, treiteren en beledigen. Iedereen die dat overkomt kan onderuit gaan. Ook tegenstanders zonder kleur hadden te maken met verbaal geweld van de Bossche supporters. De donkere spelers van FC Den Bosch worden dan weer niet ‘racistisch’ bejegend door de Bossche supporters.

Met name in Europa is ‘racisme’ een onbruikbaar woord geworden. ‘Racisme’ is ook moeilijk bewijsbaar. Toon maar eens aan dat iemand die van ‘racisme’ wordt beschuldigd zichzelf superieur acht en de ander minderwaardig alleen vanwege diens ras. Wat is eigenlijk het verschil tussen iemand uitschelden voor brillenjood, vetklep of kutneger. Alleen bij vooringenomenheid ontstaat verschil.

Vooral door het misbruik, is ‘racisme’ een onbruikbaar woord geworden dat we eerder zouden moeten veroordelen als Godwin dan de gebruiker daarvan te ondersteunen. Aan de term ‘discriminatie’ hebben we genoeg. In de geest van Nicholas Wade is ‘racisme’ een politiek woord waar belangen achter schuilen.